Bir düzine yıl ilkin, 70 yaşlarındayken Marna Clarke bir rüya görmüş oldu. Bir kaldırımda yürüyordu ve bir köşeyi döndü. Önünde, yolun bir sonunu ve ötesinde bir şey olmadığını görmüş oldu.
Clarke için bir dönüm noktasıydı. “’Aman Tanrım, sona başlangıçtan daha yakın olduğumu fark ettim’” dedi. Kısa süre sonrasında, o sırada neye benzediğini araştırma ve neticeleri belgeleme arzusuna tutuldu.
Onlarca yıl ilkin ustalaşmış bir fotoğrafçı olan Clarke, bir kamera aldı ve yüzünü, saçını, gözlerini, kollarını, bacaklarını, ayaklarını, ellerini ve gövdesini çekmeye başladı. Çoğunda soyunmuştu. “Yaşlı olmanın fizyolojik kısmını keşfediyordum” dedi.
Bu köktencilik bir davranıştı: Yaşlı bayanlar kültürümüzde büyük seviyede görünmezdir ve vücutlarının dürüst ve duygusuz portreleri neredeyse asla görülmez.
Oldukca geçmeden, Inverness, California’da yaşayan Clarke, objektifini kendisinden 11 yaş büyük bir ressam ve mimar olan ortağı Igor Sazevich’e çevirdi ve beraber yaşamlarından sahneleri kaydetmeye başladı. Sonunda, bu fotoğraflarda gözle görülür şekilde yaşlandıklarını fark etti. Ve yaşlanmanın fazlaca yıllı bir portresini yarattığını anlamış oldu.
Ortaya çıkan ve “Bildiğimiz Süre” adını verdiği koleksiyon, bu yıl beş kıtada 40 fotoğrafçıya verilen LensCulture Eleştirmenlerin Seçimi Ödülü’nü kazanmıştır. Yargıçlardan kabul edilen Smithsonian Enstitüsü Ulusal Portre Galerisi’nden Rhea Combs, “Bizlere aşkın enerjisini ve yaşamın kırılganlığını hatırlatan bu görüntüleri görmede evrensellik ve alçakgönüllülük var” diye yazdı.
İlk başta, bazı insanoğlu Clarke’ın evinin yakınındaki San Francisco Körfez Bölgesi’ndeki galerilerde sergilediği görüntülerden rahatsız oldu. Bir telefon görüşmesinde bana, “Yaşlı yetişkinlerin bedenlerini gösterme mevzusunda bir tabu bulunduğunu öğrendim – bazı insanoğlu fazlaca şaşırdı” dedi.
Sadece 50’li, 60’lı, 70’li ve 80’li yaşlardaki birçok insan minnettarlığını dile getirdi. Clarke, “Yaşlıların bir tür tanınma ve kabul görme için öldüklerini ve görülmek – görünmez olmadıklarını sezmek – istediklerini öğrendim.
Sanatın sonraki yaşamda hem yaratıcılar hem de işinden keyif alanlar için pek fazlaca faydası vardır. Refahı genişleterek, bir amaç duygusu geliştirerek ve yaşlılığın neredeyse tamamen bozulma ve gerileme ile tanımlandığı varsayımı şeklinde inançlara karşı çıkarak sağlığı iyileştirebilir. Yaşamın İkinci Yarısı”, 2000 senesinde gösterildi.
Bir psikiyatrist olan Cohen, George Washington Üniversitesi’ndeki Yaşlanma, Sıhhat ve Beşeri Bilimler Merkezi’nin ilk direktörü ve 1991’den 1993’e kadar Ulusal Yaşlanma Enstitüsü’nün müdür vekilliğini yapmış oldu.
2006’da Cohen, San Francisco’da yürütülen Yaratıcılık ve Yaşlanma Çalışmasının bulgularını yayınladı; Brooklyn, New York; ve Washington, DC, alan. İki grup yaşlı erişkin üstünde çalışıldı: profesyoneller tarafınca yönetilen sanat programlarına haftalık olarak katılanlar ve olağan işleriyle uğraşan kişiler. Emek harcama, ilk gruptakilerin doktorları daha azca sıklıkta gördüğünü, daha azca ilaç kullandığını, daha etken bulunduğunu ve genel olarak daha iyi fizyolojik ve zihinsel sağlığa haiz bulunduğunu buldu.
Clarke için “görüş açısı” ve “bedenimi olduğu şeklinde kabul etmek” 12 senelik projesinin yararları oldu. Genç ve orta yaşlı bir karı olarak, görünüşüne “takıntılı” ve endişeli bulunduğunu söylemiş oldu. “Şimdi, kim olduklarını kabul ettiklerinde insanların içinden çıkan bir güzellik bulunduğunu düşünüyorum” dedi. “Kendime iyi mi baktığımı ve başkalarını iyi mi gördüğümü değiştirdi.”
İlk konuşmamızdan kısa bir süre sonrasında, Ağustos ayının başlarında, şimdi 82 yaşlarında olan Clarke, lenfoma hastası olan ve kemoterapiyi reddeden 93 yaşındaki Sazevich’in vefatıyla kendini başka bir dönüm noktasında buldu. Çift 2003’ten beri birlikteydi fakat evlenmemişti.
Sazeviç önceki aylarda üç kez düşmüş, kalçasını kırmış, hastanede zatürreye yakalanmış ve bakımevinde eve dönmüştü. Son gününde yatağında morfin alırken ve ailesiyle çevriliyken, kızlarından birine ilişik iki köpek yaklaşıp her saat başı onu denetim etti. Clarke, ölüm anında, muhtemelen “enerjide bir değişim hissettikleri için” hırladılar.
Sazevich’in ölümü hakkında “Harikaydı – hayatımda asla bu şekilde bir edinim yaşamadım” dedi. “O odada o denli fazlaca aşk vardı ki, bıçakla kesebilirsin. Sanırım beni değiştirdi. Bana insanlarla nelerin mümkün olduğuna dair bir düşünce verdi.”
Clarke, Inverness’te gittiği her yerde, ona kaybı için ne kadar mutsuz olduklarını söyleyen ve yardım edip edemeyeceklerini soran insanlarla karşılaşır. “Arkadaşlarımdan ve ailemden üzerime dökülen bakım beni fazlaca etkiledi” dedi. “Sanki dev gibi bir kucaklama.”
Bir evladı büyütmek için bir topluluğa gerekseme duyduğu şeklinde, kayıpla başa çıkan yaşlı bir yetişkini rahatlatmak için bir topluluk gerekir. Clarke, kaybını işlerken hala “duygusal olarak inişli çıkışlı… ölümün ne işe yaradığını sorguladığını” söylemiş oldu.
Sonunda Clarke, “Bildiğimiz Süre” üstünde çalışmaya tekrardan adım atmak istediğini söylemiş oldu. “Şu sebeple bu beni yaşlandırmakla ilgili,” dedi. “Yaşlanmam. Ben de buna bağlıyım. Bana bir amaç verdi. Ve yaşlandıkça, sevdiğin ve yaşadığını hissettiren bir şeye ihtiyacın var.”
Yanıtlanmasını istediğiniz sorular, bakımınızla ilgili yaşadığınız problemler ve sıhhat sistemiyle ilgili olarak gerekseme duyduğunuz tavsiyeler hakkında okuyucularımızdan haber almak için sabırsızlanıyoruz. İsteklerinizi yada ipuçlarınızı göndermek için khn.org/columnists adresini ziyaret edin.
